Wat is osmoregulatie?
- Wat is osmose?
- Hoe reguleren vissen hun osmotische druk?
- De omgekeerde osmose toestel, een handig hulpmiddel in aquarisme
- Kan men zout toevoegen aan het water van een zoetwateraquarium?
Het betreft dus alle fenomenen die ingrijpen in de regulering van de zoutconcentratie in zijn biologische vloeistoffen (bloed, urine,..).
Wat is osmose?
Osmose is een verschijnsel van stofverspreiding; het wordt waargenomen als watermoleculen (of oplosmiddel in het algemeen) door een semi-permeabel membraan trekken dat twee vloeistoffen scheidt waarvan de concentraties opgeloste deeltjes verschillend zijn. Vereenvoudigd uitgedrukt, wordt het water (of het oplosmiddel) "aangetrokken" naar de meest geconcentreerde omgeving door de osmotische druk.
Hoe reguleren vissen hun osmotische druk?
De weefsels die helpen bij het reguleren van de osmotische druk bij vissen zijn de volgende:
- Het spijsverteringskanaal (van de slokdarm tot de anus)
- De nier en de blaas
- De kieuwen en de opercula
Men merkt op dat de kieuwen van vissen specifieke chloridecellen (of ionocyten) bevatten die, afhankelijk van de zoutconcentratie in de omgeving, meer of minder chloride-ionen in het organisme laten binnendringen.
Zoetwatervissen
Zoetwatervissen worden gezien als hyperosmotisch: de zoutconcentratie van hun weefsels is hoger dan die van het omliggende water. Door een fenomeen van osmose, ontvangen deze vissen veel water op een passieve manier. De kieuwen zijn de belangrijkste manier van wateropname, en de stroom kan 50% van de totale hoeveelheid water bevatten die in de vis is opgeslagen. De huid laat geen water door omdat het bedekt is met slijm dat het bijna ondoordringbaar maakt. Deze vissen drinken dus weinig water en elimineren grote hoeveelheden verdunde urine om deze grote waterinstroom te compenseren. Dit water bevat mineralen en zuurstof, essentieel voor de vis die ze actief opvangt met behulp van zijn nieren en kieuwen.
Zeewatervissen
In tegenstelling tot zoetwatervissen, worden zeewatervissen beschouwd als hypo-osmotisch: zij leven in water dat meer zouten bevat dan hun lichaam. Ze hebben dus de neiging om passief water te verliezen door het fenomeen van osmose en moeten daarom veel water drinken (tot 20% van hun lichaamsgewicht aan water/dag) om dit "lek" dat hen uitdroogt, te compenseren. Net als bij de zoetwatervis, vinden de belangrijkste waterstromen plaats via de kieuwen, urine en mond. De urineproductie is lager dan die van zoetwatervissen en de urine is meer geconcentreerd. De osmotische druk van zeewatervissen wordt ook gereguleerd door een hormoon dat wordt gesynthetiseerd door de hypofyse, genaamd het groeihormoon (GH).
Om deze reden is het essentieel om de fysiologie van de vissen die in aquaria worden gekweekt goed te kennen, voornamelijk de omgeving waaruit ze komen, om hen een water te verschaffen dat goed aangepast is aan hun natuurlijke werking. Hoe beter het water aangepast is aan de vis, hoe minder energie deze laatste zal moeten besteden aan zijn osmoregulatie. Hij zal dus de energie kunnen gebruiken voor zijn behoeften in groei, voortplanting, etc... Het gebruik van een omgekeerde osmose toestel maakt het zo mogelijk om het meest gunstige water mogelijk te verkrijgen.
Het omgekeerde osmose toestel, een handig hulpmiddel in aquarisme
De osmoseur is een gereedschap dat heel veel door aquaristen wordt gebruikt. Het maakt gebruik van het principe van de omgekeerde osmose om osmosewater te produceren, dat wil zeggen gezuiverd en gedemineraliseerd, vanuit kraanwater.
Het eerste compartiment is voorzien van een sedimentfilter. De rol ervan is om de grotere onzuiverheden (die normaal gezien niet aanwezig zijn in kraanwater) tegen te houden.
Het tweede compartiment bestaat uit actieve kool om alle ongewenste elementen uit het water te houden, in het bijzonder chloor. Chloor moet worden tegengehouden voordat het de volgende membraan binnengaat om te voorkomen dat dit laatste beschadigd raakt.
Ten slotte, de laatste kamer is een membraan (het TFC-membraan), dat dankzij het fenomeen van omgekeerde osmose alleen water doorlaat. In een zeeaquarium wordt zout toegevoegd.
Zo verkrijgt men water ontdaan van chloor, sulfaten, nitraten, fosfaten... De samenstelling en de pH van het water zijn dus volledig onder controle.
Goed om te weten:
Omgekeerde osmose toestellen hebben nog vele andere toepassingen: huishoudelijke omgekeerde osmose voor tafelwater, ontzilten van zeewater aan boord van onderzeeërs of boten, aanvoer van stoomketels, bereiding van media voor moleculaire biologie, enz...
Kan men zout toevoegen aan het water van een zoetwateraquarium?
Gelet op het voorgaande, zou het gebruik van zout in het water van een zoetwatervis schadelijk zijn. Echter, soms wordt zout goed verdragen door een zoetwatervis en kan het, in bepaalde specifieke omstandigheden, gunstige effecten hebben voor de vis.
- Bijvoorbeeld, tijdens aanzienlijke stress (verwondingen, verandering van omgeving...), wordt opgemerkt dat het osmotisch evenwicht van de vis verstoord is: de zouten hebben de neiging om uit zijn lichaam te ontsnappen. Het kan dan nuttig zijn om zout aan het water van het aquarium toe te voegen om het evenwicht van de vis te herstellen.
- Bij overbevolking of slechte waterfiltratie hopen de nitrieten uit de uitwerpselen van de dieren zich op in het water en hebben een toxisch effect op de vissen. Het gebruik van zout kan in deze omstandigheden helpen de piek van nitrieten te neutraliseren.
- Tenslotte is bewezen dat zout externe en interne parasieten van de vis kan doden. In geval van ernstige parasitaire aantasting kan zout dan worden gebruikt in aanvulling op een medicinaal antiparasitair middel.
Let echter op dat u enkele eenvoudige regels respecteert bij het gebruik van zout in zoet water:
· Zout is giftig voor bepaalde vissoorten (gewoonlijk zonder schubben) zoals kattenvis (Corydoras)
Het zout moet in kleine hoeveelheid worden toegevoegd en mag alleen incidenteel worden gebruikt. Een dosering van 0,5 tot 1 gram per liter water wordt aangeraden (uiterlijk maximum 2 tot 3 gram)
Keukenzout is niet geschikt voor gebruik in zoetwateraquaristiek. Men moet absoluut Guérande zout of zout voor aquaristisch gebruik inzetten. Het zout dat wordt gebruikt in zeeaquaristiek is ook ongeschikt.
Conclusie, de samenstelling en de kwaliteit van het water (zoutgehalte, mineralisatie) van uw aquarium zijn sleutelfactoren voor de goede ontwikkeling van uw vissen. Vergeet niet dat elke vis die gewond is door welke oorzaak dan ook (parasitisme, infecties, ziekten, diverse verwondingen), waarbij de werking van de organen die betrokken zijn bij de osmoregulatie (kieuwen, nieren, spijsverteringskanaal) verstoord is, zijn osmoregulatie veranderd zal zien en zal lijden aan aanzienlijke fysiologische stress. Het is daarom belangrijk om regelmatig en nauwgezet op de gezondheid van uw dieren te letten, zonder te aarzelen om advies te vragen aan verkopers of aan uw dierenarts.
Bron:
- eduterre.ens-lyon.fr
- Université Pierre et Marie Curie
