Hoe verloopt de voortplanting bij de kat?
De puberteit bij de mannelijke kat begint rond de leeftijd van anderhalve maand en eindigt rond 8 – 12 maanden. Dit is wanneer de geslachtsorganen (testikels, penis) rijp zijn en de kat in staat is tot voortplanting. Een van de zichtbare morfologische kenmerken bij de mannelijke kat is het verschijnen van gehoornde papillen op het uiteinde van de penis rond 6 tot 7 maanden, die zich alleen ontwikkelen als het testosteron (een geslachtshormoon) voldoende aanwezig is. De mannelijke kat kan het hele jaar door seksueel actief zijn, in tegenstelling tot het vrouwtje.
Bij het vrouwtje begint de puberteit rond 6 tot 9 maanden met variaties die kunnen lopen van 4 tot 18 maanden, afhankelijk van het ras: dus rassen met kort haar zoals Siamezen, Burmezen, enzovoorts zijn vroeger rijp dan rassen met lang haar zoals de Pers, enzovoorts. Het begin van de eerste krolsheid is afhankelijk van het seizoen. Het vrouwtje wordt seizoensgebonden genoemd omdat het verschijnen van de krolsheid afhangt van het seizoen en meestal plaatsvindt tussen half februari en half september. Gedurende deze periode kunnen verscheidene cyclussen van krolsheid elkaar opvolgen met ongeveer 3 weken tussentijd, een duur die ook afhankelijk is van het ras.
Klassiek verdeelt men de duur van de krolsheid bij het vrouwtje in verschillende kenmerkende fasen:
de pro-oestrus(of begin van de krolsheid): het vrouwtje lokt de mannetjes, maar laat geen paring toe. Dit duurt tussen 1 en 2 dagen, maar deze periode is niet altijd aanwezig. Tijdens deze fase vertoont de poes de eerste klassieke tekenen van krolsheid, namelijk meer wrijven van het hoofd tegen elk type oppervlak, voortdurend miauwen, en een lordose houding
De oestrus: tijdens deze fase van ongeveer een week, vertoont de poes dezelfde tekenen en gedragingen als tijdens de pro-oestrus en accepteert nu de avances van het mannetje en dus de paring. De ovulatie bij de poes wordt opgewekt door de paring, in tegenstelling tot bij veel andere zoogdieren zoals de hond (zie punt 2.).
De inter-oestrus: dit is de fase van seksuele rust die optreedt als er geen bevruchting is geweest tijdens de fase van oestrus. Het duurt gemiddeld 2 tot 3 weken. Na deze fase keert de poes terug naar krolsheid (fase van pro-oestrus en oestrus): op deze manier kunnen verschillende cycli van krolsheid elkaar opvolgen met ongeveer 3 weken tussentijd, een duur die ook weer afhangt van het ras.
De anoestrus: dit is de fase van seizoensgebonden seksuele rust die loopt van ongeveer oktober tot februari.
De paring
De paring (of copulatie of coïtus) is sterk afhankelijk van de omgeving. Dus, in de aanwezigheid van een krolse poes in een onbekende omgeving, kan het mannetje weigeren te dekken en vice versa. De aanpassingstijd van het vrouwtje is echter korter: het is dus beter om het vrouwtje naar het mannetje te brengen en haar wat tijd te geven om te wennen aan haar omgeving.
De copulatiefase verloopt als volgt: het mannetje ruikt aan het vrouwtje en klimt vervolgens op haar terwijl hij haar bij de huid aan de basis van de nek bijt. Maak je hierover geen zorgen, dit is normaal en belangrijk omdat het de poes in staat stelt om in lordose positie te gaan en het mannetje om zich correct te positioneren.
Daarna volgt de daadwerkelijke seksuele handeling met penetratie. Deze fase kan duren van ongeveer 30 seconden tot 7 minuten. Het vrouwtje beweegt een beetje en maakt 'krabbende' bewegingen met haar achterpoten en geeft veel miauwen. De copulatie zal hormonale veranderingen teweegbrengen die leiden tot de ovulatie door het vrouwtje. De poes behoort tot de soorten met geïnduceerde ovulatie.
Zodra de ejaculatie is voltooid, zal het mannetje zijn greep op de nek loslaten en de poes zal zich krachtig bevrijden. Net daarna vertoont het vrouwtje vaak agressiviteit richting het mannetje (refractaire periode) die ongeveer twintig minuten kan duren. Daarna kan er een andere paring plaatsvinden (tot 5 tot 7 keer in een uur).
Er zijn 2 verschillende gevallen na de paringsfase:
- Zelfs bij copulatie kan er geen bevruchting van de eicel zijn door de spermacellen. De poes zal dan een schijndracht ondergaan: er zijn geen tekenen van krolsheid meer en ze gedraagt zich alsof ze drachtig is terwijl ze geen jongen draagt. Deze fase duurt van 40 tot 50 dagen.
- De copulatie heeft geleid tot een bevruchting. Vervolgens treedt een klassieke drachtfase in (zie punt 3.).
Dracht en bevalling
Zodra een (of meerdere) zaadcel(len) een (of meerdere) eicel(len) ontmoet, vindt de bevruchting plaats en resulteert in de ontwikkeling van één (of meerdere) foetus(sen). De draagtijd duurt gemiddeld twee maanden (ongeveer 64 dagen).
Na 20 dagen dracht kan een abdominale echografie door de dierenarts aanwijzingen geven over de levensvatbaarheid van de kittens (hartslagen, enz.) en een idee geven van de verwachte bevallingsdatum.
Na 40 dagen dracht beginnen de foetussen te ossificeren en is het mogelijk om via röntgenfoto's bij een dierenarts het aantal jongen te tellen. Deze techniek laat echter niet toe om te zien of de foetussen gezond zijn.
Gedurende de hele draagfase ondergaat de poes vele geleidelijke fysieke veranderingen: toename in gewicht, ontwikkeling van de tepels en gedragsveranderingen. Enkele dagen voor de bevalling wordt de poes aanhankelijker naar haar baasjes toe en zoekt meer gezelschap. Ze kan ook een "nest" maken door zich in een afgesloten en comfortabele plek te nestelen, zoals in een doos of een kast.
Wanneer de weeën beginnen, gaat de poes liggen. De bevalling kan lang duren: tussen de eerste weeën en de geboorte van alle kittens kunnen er minimaal een tiental uren verstrijken. Voordat het eerste kitten wordt geboren, komt er slijm uit de vulva. Gewoonlijk zit er ongeveer 30 minuten tussen de geboortes van de kittens, maar de tijdsduur kan variëren, en de moeder kan pauzes nemen tussen elke bevalling. Tijdens deze pauzes neemt ze de tijd om de reeds geboren kittens te likken om ze te ontdoen van de resten van de geboorteomhulsels. Ze knipt ook zelf de navelstreng door en eet de placenta op.
De kittens worden blind geboren en zullen hun ogen pas na 10 dagen openen.
De grootte van nestjes varieert sterk afhankelijk van het kattenras: er zijn tussen de 1 en 10 kittens met een gemiddelde van 4. Gemiddeld zijn er evenveel mannetjes als vrouwtjes.
Kittens en het zogen
Het zogen begint vrijwel onmiddellijk na de geboorte van de kittens. Tijdens de eerste 24 uur is de moedermelk bijzonder: het gaat om colostrum, een melk rijk aan mineralen, eiwitten en antilichamen, noodzakelijk voor een goede opbouw van de immuniteit bij de kleintjes. De kittens mogen dus niet gescheiden worden van de moeder in de eerste dagen na de geboorte om ervoor te zorgen dat ze dit colostrum drinken (tenzij de moeder ziek is of agressief tegen haar kittens).
De kittens drinken gedurende de eerste 4 weken uitsluitend moedermelk waarna het spenen begint. Het is ook mogelijk om vervangende moedermelk voor kittens te gebruiken als de moeder ziek is of haar kittens afwijst.
Na 4 weken is het dus mogelijk om geleidelijk aan vast voedsel voor kittens te introduceren. Als het om brokjes gaat, is het aan te bevelen om ze te bevochtigen om ze gemakkelijker eetbaar te maken voor de kleintjes.
Opmerkingen:
Na de bevalling komt de poes ongeveer na 8 weken weer in krolsheid, wat betekent dat een poes meerdere nesten per jaar kan hebben.
De optimale leeftijd voor het fokken van vrouwtjes ligt tussen 1,5 en 7 jaar. Daarna lopen de drachten meer risico om minder goed te verlopen.
